Jednym z istotnych elementów generalnej umowy ubezpieczenia mienia w transporcie drogowym jest obliczenie obrotu transportowego :
Obrót transportowy należy rozumieć jako łączną wartość ładunków podlegających ubezpieczeniu. Nie należy go utożsamiać z obrotem przedsiębiorstwa rozumianym jako przychody ze sprzedaży. Niekiedy te parametry mogą być tożsame, ale do uzyskania takiego wyniku i tak należy przeprowadzić odpowiednią analizę.
Do sytuacji tożsamości obrotu ubezpieczającego (przychodu spółki) i obrotu transportowego dojdzie w przypadku, w którym:
W każdym innym przypadku obrót transportowy nie będzie tożsamy z obrotem (przychodami) ubezpieczającego. Wartość obrotu transportowego uzyskana na podstawie obliczeń może być identyczna z wartością obrotu (przychodu) ubezpieczającego, ale wynikać będzie to z innych okoliczności niż tożsamość tych parametrów. Będzie to wyłącznie wynikiem zbiegu okoliczności.
Prawidłowe obliczenie obrotu transportowego należy połączyć z prawidłowym oznaczeniem przedmiotu ubezpieczenia. Nawet przyjmując za przedmiot ubezpieczenia „wszystkie ładunki ubezpieczonego” trzeba przeprowadzić analizę, w jakich relacjach przewożone są ładunki ubezpieczonego. Dodatkowym elementem niezbędnym do uwzględnienia jest ponoszenie przez ubezpieczonego ryzyka transportowego.
Ryzyko transportowe oznacza ponoszenie ryzyka utraty lub uszkodzenia ładunku przez jeden z podmiotów transakcji sprzedaży, tj. sprzedawcę albo kupującego.
UWAGA: ponoszenie ryzyka utraty lub uszkodzenia ładunku nie ma nic wspólnego z własnością ładunku, która – zwłaszcza w sprzedaży krajowej – bywa dość mocno zaznaczana w dokumentacji ładunku (np. wzmianki na fakturach).
W przypadku transportu międzynarodowego i sprzedaży międzynarodowej sytuacja często jest określona dość precyzyjnie poprzez odpowiednie postanowienia formuł Incoterms.
Incoterms
Incoterms są jednym z wielu elementów składających się na ogólne warunki sprzedaży w handlu międzynarodowym. Każda z formuł Incoterms określa m.in. moment przejścia ryzyka transportowego ze sprzedawcy na kupującego. Ponadto dwie formuły (CIF i CIP) przewidują obowiązek ubezpieczenia przez sprzedawcę ładunku na odcinku, na którym ryzyko ponosi kupujący.
Prywatne prawo międzynarodowe
Incoterms nie są obowiązkowe i nie są jedynymi warunkami ogólnymi stosowanymi przy międzynarodowej sprzedaży towarów. Jeżeli z umowy sprzedaży ani z zastosowanych ogólnych warunków sprzedaży nie wynika, który podmiot ponosi ryzyko transportowe lub w którym momencie przechodzi ono ze sprzedawcy na kupującego, to należy odwołać się do przepisów prawa, w pierwszej kolejności do prawa prywatnego międzynarodowego, które wyznaczy prawo krajowe właściwe dla danej transakcji. Dla transakcji dokonywanych przez podmiot zarejestrowany w jednym z państw Unii Europejskiej właściwym aktem prawnym będzie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego I Rady (WE) Nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I). W art.4 ust. 1 pkt. a) stwierdza się, że „umowa sprzedaży towarów podlega prawu państwu, w którym sprzedawca ma miejsce zwykłego pobytu”, dlatego przy zakupie od sprzedawcy spoza Polski zastosowanie będzie miało prawo kraju, w którym ten sprzedawca jest zarejestrowany, natomiast przy sprzedaży poza Polskę zastosowanie będzie miało prawo polskie.
Prawo polskie
Prawo polskie będzie miało również zastosowanie w przypadku transportu krajowego. Przepisy dotyczące przejścia ryzyka utraty lub uszkodzenia ładunku znajdują się w kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 548 § 1 niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy sprzedanej przechodzi na kupującego z chwilą wydania rzeczy.
Czym jest wydanie rzeczy
Wydanie rzeczy należy rozumieć jako fizyczne przekazanie. O ile przy transporcie własnym, rozumianym jako inny niż wykonywany przez przewoźnika zawodowego, sprzedawcy lub kupującego, moment przekazania będzie oczywisty, to przy transporcie wykonywanym przez przewoźnika zawodowego sprawa się skomplikuje. Zgodnie z art. 544 § 1 w razie wątpliwości przyjmuje się, że wydanie zostało dokonane w momencie powierzenia ładunku przewoźnikowi. Kluczowe znaczenie ma w tej sytuacji stwierdzenie „w razie wątpliwości”. Oznacza to, że pierwszeństwo w ustaleniu momentu wydania rzeczy ma umowa stron. Dopiero w razie braku odpowiednich postanowień umownych albo w razie istnienia postanowień niepozwalających na identyfikację momentu wydania rzeczy, należy odwołać się do przepisów.
Decyzją ubezpieczającego jest ubezpieczenie ładunków:
Przed rozpoczęciem obliczeń należy jeszcze wziąć po uwagę jedno z kluczowych kryteriów stosowanych przez ubezpieczycieli, tj. zakres terytorialny i rodzaj środka transportu i obliczenia przeprowadzić w poniższym podziale:
Relacjami transportowymi, które należy uwzględnić w obliczeniach, mogą być w szczególności:
Powyższy katalog nie wyczerpuje wszystkich możliwych relacji transportowych i należy go modyfikować odpowiednio do charakterystyki danego klienta.
Należy podkreślić, że za pojedynczy transport uważany jest przewóz danej rzeczy lub zbioru rzeczy na podstawie jednego dokumentu przewozowego. Zgodnie z takim dokumentem przewozowym transport zaczyna się w miejscu X i kończy w miejscu Y. Pojedynczym transportem może być przewóz danego przedmiotu z wieloma wyładunkami i załadunkami jeżeli odbywa się to na podstawie jednego dokumentu przewozowego. Jednakże taki przewóz – identyczny pod kątem trasy i operacji ładunkowych - może być traktowany jako wiele pojedynczych transportów, jeżeli dla poszczególnych odcinków wystawiane są odrębne dokumenty przewozowe.
Posiadanie ubezpieczenia OC przez przewoźnika nie powinno być kryterium określania przedmiotu ubezpieczenia i obrotu transportowego w ubezpieczeniu cargo. Ubezpieczenie cargo i ubezpieczenie OC przewoźnika nie są komplementarne i wiele zdarzeń / szkód w ładunkach może nie być objętych w ogóle lub w części ubezpieczeniem OC przewoźnika. Wynika to z jednej strony z odmienności warunków ubezpieczenia, ale w znacznie większym stopniu z przepisów prawa określających ograniczenia lub wyłączenia odpowiedzialności przewoźnika za szkody w ładunku.
Przy obliczaniu obrotu transportowego należy wziąć pod uwagę następujące elementy:
